Diş eti apsesi, dünya genelinde yetişkinlerin %10-15'ini etkileyen ciddi bir dental sorundur. Araştırmalara göre, tedavi edilmeyen diş apseleri, enfeksiyonun vücudun diğer bölgelerine yayılma riskini %30'a kadar artırabilir. Diş eti apsesi nedeniyle acil müdahale gerekebilir ve bu durumlarda 5 dakika içinde hayat kurtarıcı önlemler alınmalıdır. Bu makalede, diş eti apsesinin tanımı, diş apsesinin neden oluştuğu, erken belirtileri, tedavi yöntemleri ve evde uygulanabilecek önlemler gibi pek çok bilgiye erişebilirsiniz.
Diş eti apsesi nedir?
Diş eti apsesi, genellikle diş etlerinde ve kemikte, bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanan, ağızda lokalize bir irin birikimidir. Diş eti apsesi terimi, genellikle dişin içinde veya diş ile diş eti arasında bir enfeksiyona işaret eder. Bu tür apseler genellikle şiddetli ağrı, kızarıklık, şişlik ve ara sıra kötü tat veya kötü nefes kokusuna neden olur. Çoğu diş eti apsesi, diş etlerinin enfeksiyonu olan periodontitis veya diş eti çizgisinin altında yiyecek parçacıkları ve bakterilerin birikmesi sonucu gelişir.
Diş eti apsesi, dişin içinde çürümeden kaynaklanan ve periapikal apse olarak da bilinen apse türünden farklıdır. Periapikal apseler, dişin içinde başlayan ve kademeli olarak kök ucundaki delikten dışarı çıkarak tüm çeneye yayılan bir enfeksiyondur. Dişin içindeki ölü ve enfekte sinirlerden kaynaklanır.
Diş eti apsesinin erken belirtileri nelerdir?
Diş eti apsesinin erken belirtileri şunlardır:
- Çene altında veya çevresinde ağrı olabilir. Burada zonklayan bir ağrı hissedilebilir.
- Şişlik oluşabilir. Yanak veya diş etlerinde şişlik fark edilebilir. Bazı kişiler çene altında büyük bir yumru ile diş hekimine başvurur.
- Sıcak, soğuk veya ısırma baskısına karşı hassasiyet görülebilir.
- Ağızdan kötü tat veya koku gelmesi sorunu yaşanabilir.
- Çene altındaki lenf bezleri veya lenf düğümlerinin şişebilir.
- Hastada diş etlerinde kızarıklık ve şişlik görülebilir.
- Diş etlerinde ara sıra kanama olabilir.
- Ağızda, diş apsesinin bu bölgeden dışarı çıktığını gösteren sivilce benzeri bir oluşum fark edebilirsiniz. Bu durumda ağrı azalmış olabilir, ancak enfeksiyon devam eder.
- Hastada yüksek ateş ve halsizlik (letarjik belirtiler) görülebilir.
- Hasta çiğneme sırasında artan ağrı yaşayabilir.
- Bazı dental apseler asemptomatik olarak gelişebilir. Bu durumda da ancak apse ilerledikten sonra teşhis konabilir.
Diş eti apsesi neden olur?
Diş eti apsesi, ağızdaki bakteriyel bir enfeksiyon sonucu gelişen lokalize bir irin topluluğudur. Gelişim süreci ve diş eti apsesi nedenleri birkaç faktöre bağlıdır:
- Bakteriyel enfeksiyon: Bakteriyel enfeksiyonlar, diş apselerinin başlıca nedenidir. Bu bakteriler, dişin pulpasına (sinirlerin bulunduğu iç kısım) çeşitli yollarla ulaşabilir. Dental apse, dişin içinde veya diş ile diş eti arasında irin dolu bir enfeksiyonun varlığı anlamına gelir.
- Diş çürüğü ve travma: Dişteki bir çatlak, kırık veya tedavi edilmemiş derin çürük, bakterilerin dişin pulpasına ulaşmasına ve enfeksiyon başlatmasına neden olur.
- Tartar birikimi: Uzun süre temizlenmeyen tartar, bakteriyel birikime ve diş eti hastalığının gelişmesine zemin hazırlar, bu da apse oluşumunu tetikleyebilir.
- Periodontal Hastalıklar: Gingivitis ve ileri diş eti hastalığı (periodontitis) gibi periodontal sorunlar, diş eti ve kemik arasındaki boşluklarda bakterilerin birikmesine neden olarak apse oluşumuna yol açabilir. Enfeksiyon, kanalı tedavisi görmüş bir dişte de tekrarlayabilir.
- Diğer Sağlık Durumları: Bazen zayıf bir bağışıklık sistemi veya ağız kuruluğu (kserostomi) gibi nedenlerle de vücudun bakterilerle mücadele yeteneğini azalır. Diş eti apsesi oluşumu kolaylaşabilir.
Diş eti apsesi nasıl teşhis edilir?
Diş apsesi, genellikle şişlik, kızarıklık ve hassasiyet gibi belirtilerle diş hekimine başvuran hastanın muayenesi sonucu teşhis edilir. Araştırmalar, diş apselerin teşhisinde mekanik testlerin etkinliğinin yaklaşık %50 olduğunu, ultrasonun ise %80 doğruluk oranına ulaşabileceğini göstermektedir. Diş apsesi, nadiren de olsa sonuçları ölümcül olabilen bir ağız ve diş sağlığı sorunudur. Özellikle bazı vakaların teşhisi titiz çalışma ve dikkatli muayene gerektirir.
Diş eti apsesi için tedavisi
Diş eti apsesi teşhis edildiğinde, genellikle aşağıdaki tedavi yöntemleri uygulanır:
- Apse açılması ve drenaj: Diş hekimi, enfekte bölgeye küçük bir kesi yapar ve irinin dışarı akmasına izin verir. İrin boşaltıldıktan sonra, bölge steril tuzlu su ile temizlenebilir. Bu, baskıyı hafifletir ve hastanın rahatlamasına yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, yeni enfeksiyonun drenajı için küçük bir açıklık bırakılabilir.
- Antibiyotiklerle tedavi: Bakteriyel enfeksiyonu kontrol altına almak ve yayılmasını önlemek için sıklıkla antibiyotik reçete edilir. Ancak, antibiyotik kullanılsa bile, enfeksiyonun yayılma riski tedaviden bir süre sonra da devam eder. Ayrıca, antibiyotik tedavisi her vakada etkili olmayabilir.
- Çekim: Diş ciddi şekilde hasar görmüşse veya enfeksiyon kontrol altına alınamıyorsa, çekilmesi gerekebilir.
- Kanal Tedavisi: Diş kurtarılabilir durumdaysa, kök kanal tedavisi uygulanabilir. Bu prosedürde, dişin içindeki enfekte sinirler ve kan damarları çıkarılır. Oluşan boşluk inert bir maddeyle doldurulur.
Diş apsesine ne iyi gelir? Diş apsesine evde ne yapılabilir?
Absesi evde patlatmak çok tehlikeli olabilir. Bu işlem kesinlikle diş hekimi tarafından diş kliniğinde yapılmalıdır. Diş apsesine evde uygulanacak işlemler yalnızca geçici rahatlama sağlayabilir. Ancak, bir diş hekimine ulaşana kadar evde uygulanabilecekler şunlardır:
- Ağrı Kesiciler: Reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin, ibuprofen, naproksen veya parasetamol gibi anti-inflamatuar etkilere sahip olanlar) ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, doktorun veya prospektüsün önerdiği dozu aşmamalısınız.
- Soğuk Kompres: Yanak bölgesine soğuk kompres uygulamak, inflamasyonu ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir. Bölgeye 10-12 dakikadan fazla olmamak üzere buz uygulanmasının baskıyı hafiflettiği belirtilmektedir.
- Benzokain Jel: Eczanelerden temin edilebilen benzokain içeren topikal jeller, ağrıyı geçici olarak uyuşturabilir.
- Karanfil ve Karanfil Yağı: Karanfil ağrıyı ve inflamasyonu azaltabileceğine dair bazı bilgiler vardır. Karanfil tozu suyla karıştırılarak bir macun haline getirilip apse üzerine uygulanabilir.
- Tuzlu Suyla Gargara: Ilık tuzlu suyla gargara yapmak diş apsesine iyi gelir. Enfekte bölgeyi temizlemeye ve rahatlama sağlamaya yardımcı olabilir.
- Diğer ev çareleri: Siyah çay poşetleri, çay ağacı yağı, hidrojen peroksit (yutulmamalı), elma sirkesi, zerdeçal ve tuz, kekik yağı, nane yağı ve susam gibi çeşitli ev çareleri de belirtileri hafifletmek için önerilmektedir. Ancak, bunların hiçbirinin apsenin temel nedenini tedavi etmediğini unutmamak önemlidir.
Diş apsesi sorunu yaşanıyorsa vakit kaybetmeden diş hekimine başvurulmalıdır.
Diş eti apsesi tedavi edilmezse ne olur?
Diş eti apsesi tedavi edilmezse, vücut genelinde büyük komplikasyonlara neden olabilir. Diş eti apsesinden kaynaklanabilecek olası komplikasyonlar şunlardır:
- Enfeksiyonun Kan Akımına Yayılması (Bakteremi): Diş apseleri, ağızdaki yumuşak dokularda gelişir ve kan damarlarıyla temas halindedir. Bu nedenle, enfeksiyonun kan akımına yayılma riski vardır. Enfeksiyon kan yoluyla yayılabilir ve diğer organlara ulaşabilir. Evde drenaj önerilmez, enfeksiyon evde temizlenmeye çalışılmamalıdır.
- Şiddetli Şişlik ve Solunum Yolu Sorunları: Özellikle ihmal edilen apseler büyük şişliklere neden olabilir. Bu şişlikler solunum yoluna ilerlerse, bazen solunum yolunu tıkayabilir ve ciddi solunum problemlerine yol açabilir.
- Enfeksiyonun Beyne Yayılması: Nadir durumlarda, diş enfeksiyonları beyne yayılabilir ve hayati tehlike oluşturan komplikasyonlara neden olabilir.
- Diğer Dişlere Yayılma ve Diş Kaybı: Bir diş apsesi, sadece bulunduğu bölgeyi etkilemekle kalmaz, aynı zamanda diğer dişlere de yayılarak onların enfekte olmasına ve kurtarılamayacak düzeyde hasar görmesine yol açabilir. Diş kaybı yaşanabilir.
- Selülit: Büyük bir diş apsesi tedavi edilmezse, selülit adı verilen yaygın ve ciddi bir cilt enfeksiyonuna dönüşebilir. Selülit ağız patolojisi ile ilgili önemli enfeksiyonlardandır.
- Ateş ve Yorgunluk: Diş apsesi olan kişilerde yüksek ateş ve genel halsizlik görülebilir.
- Yutma ve Nefes Alma Zorluğu: İleri apseler, ağzı açmada, yutkunmada ve nefes almada zorluğa neden olabilir. Bu tür belirtiler varsa, acil tıbbi yardım alınmalıdır.
Periapikal apse ile diş eti apsesi arasındaki fark nedir?
Diş eti apsesi, diş etlerinin kenarında yer alır ve inflamasyona neden olur. Diş etleri kırmızı ve şiş görünebilir ve bazen kanayabilir. Bu apselerin başlıca nedeni genellikle lokal bir travma veya yabancı cisim sıkışmasıdır.
Öte yandan, periapikal apse, kök ucunda ve dişin altında yer alır. Nedeni, tedavi edilmemiş bir çürüğün enfeksiyona yol açmasıdır. Ağız boşluğu yoluyla, mikroplar siniri barındıran diş pulpasını enfekte edebilir. Bu, enfeksiyöz bakterilerin diş pulpasına sızabileceğini ve apse gelişimini başlatabileceğini gösterir.
Diş eti apsesi patlarsa ne olur?
Diş eti apsesi patlarsa, irin ağza akabilir. Drenaj, ağrı ve baskıdan geçici rahatlama sağlayabilir. Bazı kişilerde, iyileşme olduğu yanılsamasına yol açabilir. Ancak, enfeksiyon kaynağı (ölü ve enfekte sinirler veya bakteriler) hala oradadır. Bu nedenle, apse patlasa bile, enfeksiyon devam eder ve tekrarlayabilir. Enfeksiyonun diğer dişlere veya vücudun diğer kısımlarına yayılma riski bile vardır.
Diş etinde sivilce benzeri bir görünüm (fistül), o sırada mevcut olan bir diş apsesinin o bölgeden dışarı çıktığını gösterir. Bu durumda, hasta apse baskısının geçtiği için rahatlayabilir, ancak apseye neden olan ölü sinirler hala oradadır ve hastalık devam eder. Mutlaka tedavi edilmelidir.
Apse kendiliğinden patlarsa bu iyi bir şey midir?
Hayır, apsenin patlaması bu iyi bir şey değildir. Patlama, ağrı ve baskının geçici olarak hafiflemesine neden olabilir. Ancak, bu enfeksiyonun ortadan kalktığı anlamına gelmez. Diş hekime başvurulmalıdır.
Diş eti apsesinin kendiliğinden patlaması ne kadar sürer?
Diş eti apsesinin kendiliğinden patlaması için gereken süre, kişinin genel ağız sağlığı, bağışıklık sistemi, apsenin boyutu ve konumu gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bazen apse birkaç gün içinde kendiliğinden drene olur, ancak bazen bir hafta sürebilir. Bu nedenle, apsenin ne zaman veya tam olarak ne zaman patlayacağını tahmin etmek mümkün değildir.
Diş eti apsesi patlarsa acil servise gitmeli miyim?
Genellikle, diş eti apsesi patladığında, öncelikle diş hekiminize başvurmanız önerilir. Ancak, aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız acil servise başvurmanız gerekebilir:
- Şiddetli yüz veya boyun şişliği,
- Nefes alma veya yutma zorluğu,
- Yüksek ateş,
- Ağzı açmada zorluk.
Bu belirtiler, enfeksiyonun ciddi şekilde yayıldığını ve acil tıbbi müdahale gerektirdiğini gösterebilir.
Diş apsesi patladıktan sonra hemen diş hekimine gitmezsek ne olur?
Diş apsesi evde patladıktan sonra, hasta hemen bir diş hekimine gitmezse birçok sorunla karşı karşıya kalabilir. Enfeksiyonun tam olarak temizlenmemesi nedeniyle apse irini vücuttan tamamen uzaklaştırılamayabilir, bu da enfeksiyonun devam etmesine veya kötüleşmesine neden olabilir.
Profesyonel müdahale olmadan, enfeksiyon çevre dokulara, çene kemiğine yayılabilir veya kan dolaşımına girerek ciddi sistemik sorunlara yol açabilir. Patlamadan sonra geçici bir rahatlama olsa bile, tedavi edilmeyen enfeksiyon nedeniyle ağrı, şişlik ve rahatsızlık devam edebilir veya artabilir.
Ayrıca, yetersiz temizlik ve tedavi, apsenin tekrarlama riskini artırabilir. Son olarak, tedavideki gecikmeler, dişi, çevreleyen diş eti dokusuna veya kemik yapısına zarar vererek daha kapsamlı diş tedavilere ihtiyaç duyulmasına neden olabilir. Bu sebeple, enfeksiyonun tamamen temizlendiğinden ve komplikasyon risklerinin en aza indirildiğinden emin olmak için en kısa sürede profesyonel dental yardım almak son derece önemlidir.
Diş eti apsesini evde patlatmak iyi mi?
Diş eti apsesinin kendiliğinden veya evde bilinçsizce patlatma girişimleri, enfeksiyonun kontrolsüz yayılmasına yol açabilir. Bu nedenle, apse ile ilgili herhangi bir durumda bir diş hekimine danışmak ve profesyonel yardım almak en güvenli yoldur.
Diş eti apsesi hakkında sıkça sorulan sorular
Aşağıda, diş apseleri hakkında sıkça sorulan sorular ve cevapları bulunmaktadır.
Diş eti apsem olduğunu nasıl anlarım?
Diş eti apseniz olup olmadığını anlamanıza yardımcı olabilecek belirtiler şunlardır:
- Diş etinizde veya dişinizin yakınında sivilce benzeri bir yumru fark edebilirsiniz.
- Çene altında veya çevresinde ağrı hissedebilirsiniz.
- Diş etlerinizde veya yüzünüzde şişlik olabilir.
- Sıcak, soğuk veya çiğneme baskısına karşı hassasiyet yaşayabilirsiniz.
- Ağzınızda kötü tat veya koku olabilir.
- Çene altındaki lenf düğümleriniz şişebilir.
- Ateşiniz olabilir.
- Kendinizi halsiz veya yorgun hissedebilirsiniz.
- Diş etleriniz kırmızı ve şiş görünebilir ve bazen kanayabilir.
- Enfeksiyon bölgesinde sıcaklık artışı hissedebilirsiniz.
- Çiğneme sırasında ağrınız artabilir.
- Ağzınızı açmada zorluk çekebilirsiniz.
Diş eti apse neden tekrarlar?
Tekrarlayan diş eti apselerinin birkaç olası nedeni vardır:
- Diş etinde bazı kalıntı enfeksiyonlar vardır. Örneğin, sadece apse drene edilmiş ancak enfekte diş veya sinir tedavi edilmemişse.
- Bakteriler çene kemiğinizin içinde yaşar ve sadece antibiyotiklerle tamamen yok edilemez.
- Dişin içindeki ölü ve enfekte sinirler, bir kıymık gibi sürekli bir enfeksiyon kaynağı olabilir.
- Tedavi edilmemiş çürükler,
- Travmalar,
- Önceden var olan bir boşluğun altına bakterilerin sızması,
- Periodontal hastalıklar (gingivitis ve periodontitis gibi),
- Uzun süre biriken tartar,
- Kötü ağız hijyeni,
- Zayıf bağışıklık sistemi,
- Ağız kuruluğu (kserostomi).
Tedavi edilmeyen diş eti apsesinin uzun vadeli etkileri nelerdir?
Diş eti apsesi tedavi edilmezse, bazı ciddi uzun vadeli sorunlara yol açabilir. Enfeksiyon vücudun diğer bölgelerine yayılabilir, büyük komplikasyonlara neden olabilir, diş kaybına yol açabilir, solunum yolunu tıkayabilir, beyne ulaşabilir veya hatta hayati tehlike oluşturabilir. Ayrıca, apsenin geri gelme ihtimali her zaman vardır.
Sonuç
Sonuç olarak, diş eti apsesi, acil profesyonel müdahale gerektiren ciddi bir ağız ve diş sağlığı sorunudur. Evde uygulanan çareler geçici rahatlama sağlasa da, altta yatan enfeksiyonu ele almadıkları için profesyonel bakım gereklidir.
Kaynaklar:
1- Abscess Management: An Evidence-Based Review for Emergency Medicine Clinicians Samantha Menegas, Siamak Moayedi, Mercedes Torres