Engelliler için diş tedavisi

26532 sayılı mükerrer Resmi Gazetede 25.05.2007 tarihinde yayımlanan tedavi yardımına ilişkin uygulama tebliğine göre; Madde 8.2: %40 ve üzerinde özürlü kişiler, diş tedavileri için özürlülük durumunu belgelendirmek suretiyle, tüm sağlık kurum ve kuruluşlarına veya serbest diş hekimliklerine doğrudan başvurabilirler.

Sağlıklı bireylerde olduğu gibi engelli bireylerde de diş sağlığı sorunları kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Engelli bireyin kişiliğine, duygusal durumuna ve hastalığın medikal durumuna göre uygulanacak tedavi ve psikolojik davranış seçenekleri değişmektedir. Bu hastaların diş tedavileri, fiziksel ve /veya zihinsel uyum yetersizliği nedeniyle, hem hasta hem de hekim açısından çeşitli zorluklar içermektedir. Uyum sağlayabilen hastaların tedavileri lokal anestezi altında veya sedasyon desteği ile yapılabilirken, ağır zihinsel veya fiziksel engellilerin tedavileri ancak genel anestezi altında yapılabilmektedir. Genel anestezi altında, tüm dişlerin tedavisi tek seansta yapılabilmektedir.

Engelli hastalarda kaybedilen her diş daha büyük problemleri arkasından getirir. Diş kaybı ile ortaya çıkan konuşma ve çiğneme problemleri çocuğun eğitiminde ve hayatında verimini düşürebilir. Hastaların çoğu protez ve diğer apereyleri kullanmaya uyum gösteremez. Bu nedenle de eksik dişlerle hayatlarına devam edebilmek oldukça güç olmaktadır. Engelli bireylerde diş tedavi problemleri nedeniyle düzenli diş hekimi kontrollerinin yapılarak çürükten koruyucu uygulamaların yapılması büyük önem taşımaktadır.

Sağlıklı diş ve diş etlerine sahip olmak bütün çocukların en doğal hakkıdır. Sağlıklı dişlere sahip olan çocuklar yemekleri daha iyi çiğneyebilir, daha iyi beslenebilir, harfleri daha güzel söyleyerek daha net ve anlaşılır konuşabilirler. Sağlıklı dişlerin estetik görüntüsü çocukların kendilerine olan güvenlerinin artmasını da sağlamaktadır. Bu nedenle genel sağlıklarının da başlangıcı olan ağız ve diş sağlıklarına özen gösterilmelidir.

Işığın yeterli olduğu herhangi bir odada çocuğunuzun dişlerini fırçalayabilirsiniz. Örneğin çocuğunuz tekerlekli sandalyede ise mutfak veya banyo diş fırçalaması için ideal olabilir. Eğer çocuğunuz yatakta ise hafifçe başını doğrultarak dişlerini fırçalayabilir, suyla çalkalama işlemini bardak veya pipet yardımıyla yaparak bir kap içerisine tükürmesini sağlayabilirsiniz. Diş fırçalaması için en iyi yer çocuğunuzun kendini rahat hissettiği ve sizin diş fırçalama işlemini en iyi yapılabileceğine inandığınız yerdir. Çocuğunuzun dişlerini birçok pozisyonda fırçalayabilirsiniz. Çocuğunuzun başının desteklenmesi önemlidir. Tekerlekli sandalyenin arkasında durun. Kolunuzu veya göğsünüzü çocuğunuzun kafasını desteklemek için kullanın ve dişlerini fırçalayın. Veya tekerlekli sandalyenin arkasına oturun. Tekerlekli sandalyenin frenlerini kontrol ettikten sonra dizlerinize doğru sandalyeyi hafifçe yatırın ve dişlerini temizleyin. Tekerlekli sandalyenin olmadığı durumlarda çocuğunuzu yere oturtun, siz de onun arkasında bir sandalyeye oturun. Çocuğunuzun hafifçe başını dizlerinize doğru yaslamasına izin verin. Eğer uyumsuzluk gösteriyorsa ellerini sabitlemek için bacaklarınızı kullanabilirsiniz. Yatakta ise; çocuğunuzu dizlerinizin üzerine yatırın. Ellerinizle başını destekleyerek dişlerini fırçalayın. Eğer çocuğunuz uyumsuz ise ve fırçalamaya direniyorsa o zaman ikinci bir kişinin yardımıyla dişlerini fırçalayabilirsiniz. Unutmayın hangi pozisyonda fırçalarsanız fırçalayın; çocuğun başının iyi bir şekilde desteklendiğinden emin olmalısınız. Diş fırçalama tekniklerinde dikkat edilmesi gerekenler; diş fırçasını dişlerin dişeti ile birleştiği yere 45 derece açı ile yerleştirin. Çok bastırmadan yuvarlak ve ileri geri hareketlerle diş yüzeylerini fırçalayın. Fırçalamaya üst çeneden başlayın. Önce dişlerin yanak tarafını, sonra damak ve çiğneme yüzeylerini fırçalayın. Alt dişler için de aynı işlemleri yapın. Tüm dişlerin fırçalandığından emin olun. Ön dişlerin arka yüzlerini diş fırçasını dik tutarak ileri geri hareketler ile fırçalayın. Ferah bir nefes için dil üzerinin de fırçalanması gerekmektedir. Diş çürüklerini engellemek için dişlerin mutlaka hergün düzenli bir şekilde fırçalanması gerekir. 6 ayda bir aksatmadan diş hekimi kontrolleri yapılmalıdır. Düzenli kontroller sorunların büyümeden erken teşhisini sağlar.

Bedensel engelli bireylerin tekerlekli sandalye ile klinik içi ulaşımlarını kolaylaştırmaya yönelik olarak rampalar, kapı girişleri, tuvaletler ve klinik ekipmanları düşünülmüştür. Unutulmamalıdır ki engelli bireylerin diğer normal insanlar gibi en üst düzeyde sağlık hizmeti almaları en doğal haklarıdır.

Öncelikle beslenme alışkanlıklarına özel dikkat gerekmektedir. Biberonla beslenebilen engellilerde tüketilen süt, hazır mama ve meyve suları gibi şeker içerikli gıdalar nedeniyle diş çürükleri çok hızlı ve kolay oluşur. Bu nedenle her beslenme sonrasında mümkünse diş fırçası ile, değilse temiz bir tülbent ile dişler temizlenmelidir. Çok gerekli olmadığı sürece gece beslenmeleri olmamalıdır.

Diş çürüğünün ana nedeni şekerli, asitli, diş ve dişetine kolayca yapışıp kalan besin maddeleridir. Engelliye özel bir diyet önerilmemiş ise bol şeker ve karbonhidrat içeren gıda maddeleri mümkün olduğunca tüketilmemeli; tüketileceği zaman da kesinlikle yemek aralarında verilmemeli, bu gıdalar ana öğünlerde tüketilmelidir.

Püre tarzında, yumuşak gıdalarla beslenmek zorunda kalan engellilerde diş fırçalama yapılamıyorsa yemek sonrası ağız çalkalatılmalı veya gıda artıkları silinerek temizlenmelidir. Şurup formundaki ilaçların çoğu şeker içerdiğinden bu ilaçları sürekli kullananlarda ağız-diş bakımına daha fazla özen gösterilmelidir. Hastanın dişleri ebeveyni ya da bakıcısı tarafından mutlaka fırçalanmalı, hasta düzenli diş hekimi kontrollerine götürülerek çürükten koruyucu uygulamaların yapılması sağlanmalıdır. Güven ilişkisi açısından mümkünse hasta takibi aynı dişhekimi tarafından yapılmalıdır.

Başta zihinsel özürlü olmak üzere iletişim kurulamayan veya algılama güçlüğü yaşanan özürlü kişilerin diş tedavileri lokal anestezi altında gerçekleştirilemiyor ve genel anestezi altında müdahale gerekliliği söz konusu ise tedavinin, anestezi ve reanimasyon uzman hekiminin sorumluluğunda genel anestezi altında cerrahi müdahale ile uygulanabilen, asgari tıbbi malzeme ve ilaçların bulunduğu genel anestezi ile müdahale birimi olan sağlık kurumlarında yapıldığının belgelendirilmesi gerekmektedir. “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş raporun onaylı bir örneği düzenlenecek faturaya eklenecektir.